Nederlandse gelukszoekers

Tijdens de Maand van de Geschiedenis 2017 organiseerde Van Gisteren in samenwerking met debatcentrum De Nieuwe Liefde op 17 oktober het evenement: Gelukszoekers door de eeuwen heen. De avond sloot aan op het thema van de Maand van de Geschiedenis: geluk.

Tijdens deze avond waren de reizende reporters van de maand van de Geschiedenis aanwezig. Zij deden verslag van deze avond. Bekijk de vlog en lees het verslag

Programma

Migranten trekken heden ten dage om uiteenlopende redenen over land en zee op zoek naar een betere toekomst in ‘het beloofde land’ Europa. Dat leidt tot hoofdbrekens in de Westerse wereld. Het is goed te bedenken dat Nederlanders ooit zelf in grote getale de wereld rondreisden. Deze avond focust op de geschiedenis van de Nederlandse gelukszoekers door de eeuwen heen.

Drie casestudies en de ondersteunende columns zetten aan tot nadenken over wat de term ‘gelukszoeker’ betekent in historisch perspectief, maar laten ook zien dat de term geen houdbaarheidsdatum heeft. Juist in een tijd waar gelukszoekers op weinig sympathie kunnen rekenen is het prikkelend en verhelderend om aan de hand van het verleden een spiegel voor te houden. Zijn we niet allemaal ‘gelukzoekers’? En zijn we dat niet altijd al geweest?

Programma

Moderator van de avond: Karin van den Born, eindredacteur van Andere Tijden

Economische gelukszoekers

De bekende Fries schrijver en historicus Hylke Speerstra (1936) tekende in zijn boek Het wrede paradijs (2000) de verhalen op van Friese landverhuizers die na de Tweede Wereldoorlog uit Nederland trokken om elders hun geluk te beproeven. Ze gingen op zoek naar een beter en meer welvarend leven in o.a. Noord-Amerika, Zuid-Afrika en Nieuw-Zeeland. Speerstra zocht de voormalige landverhuizers op, beschreef hun levensverhalen over hoop en tegenspoed maar vooral: over heimwee naar Nederland.

Columniste bij dit onderwerp is journaliste Karin Sitalsing die in haar boek Boeroes. Een familiegeschiedenis van witte Surinamers op zoek ging naar haar roots: witte Surinamers die afstammen van een groep van vijftig arme, Nederlandse boerengezinnen die halverwege de 19e eeuw naar Suriname verhuisden. Hun was veel grond en welvaart beloofd maar bij aankomst was er niets. Binnen een half jaar was de helft van de immigranten overleden.

Ideologische gelukszoekers

Historicus Koen de Groot deed onderzoek naar de meer dan 3300 Nederlandse katholieke jongens die tussen 1860 en 1870 voor paus Pius IX vochten om hem te helpen in zijn strijd tegen de Italiaanse nationalisten onder leiding van Garibaldi en Victor Emmanuel I.

Tot aan de Tweede Wereldoorlog was er in Nederland sprake van een levendige herinneringscultuur waarin de zoeaven op een voetstuk werden geplaatst en als voorbeeld van deugdzaamheid dienden voor de katholieke jeugd. Godfried Bomans schreef hierover ooit:

“Persoonlijk herinner ik me de zouaven alleen uit de processies: ze waren gekleed in ballonvormige, haremachtige broeken en schuins weglopende jasjes met passementen bestikt. Opzij droegen zij een sabel, op het hoofd een verrassend klein petje.”

Columnist bij dit thema is Tim Scheffe. Hij deed onderzoek naar Nederlandse vrijwilligers die meevochten in de Spaanse Burgeroorlog (1936-1939). Scheffe is betrokken bij de organisatie van de jaarlijks herdenking van de Spaanse Burgeroorlog in Amsterdam.

Avontuurlijke gelukszoekers

Documentairemaakster Barbara Hanlo vertelt aan de hand van fragmenten uit haar film Als een vlieg naar de vlam (2007) over de vrouwelijke ontdekkingsreizigster Alexandrine Tinne. Ze reconstrueert in haar film het leven en de tragische dood van de eigenzinnige ontdekkingsreizigster Alexandrine Tinne.

Deze Haagse dame ondernam tussen 1862 en 1869, samen met haar moeder een aantal avontuurlijke reizen door het Midden-Oosten en Afrika. Ze was zich bewust van de gevaren maar Afrika trok haar ‘ als een vlieg naar de vlam’. Met name de tochten vanuit Khartoem (Soedan) waren uiterst avontuurlijk. Tinne was tevens Nederlands eerste vrouwelijke fotograaf en schreef vele brieven aan het thuisfront in Den Haag. Deze documenten vormen de basis van Hanlo’s onderzoek en documentaire.